Cyfres Tonfedd Heddiw: Ni Bia'r Awyr

Table of Contents:
Syrffio Yng nghlochdai Bangor Twll yn y wal Eiddil Llanw Rhwng dau olau O'r dwfn I Mam a Dad, i ddiolch am fwrdd cegin Jarman Cenfigennu wrth Lywelyn Goch ap Meurig Hen Pompeii Ni Bardd serch Blodeuwedd I Elis, fy mrawd bach, yn 21 Pan fydda i'n hŷn Ar ffordd osgoi Porthmadog Y storm Glynllifon Eos Ar Google Maps #selfieargoparEifl Agos Yn nhoiledau'r Maes Carafanau Berlin Imbongi Cymraeg mewn pyb Hwiangerdd Llyfr Coch Hergest Bwlch-llan Y gelyn yn Costa Arwriaeth Leonard Cohe Tryweryn I Cit Parry'n 90 oed Creisis hunaniaeth mewn tŷ gwydr Marwnad Tu Chwith Breichled Plas Y ffibromatosis ymosodol dan fy nghesail Hiraeth am Dŷ Newydd Y Diff(yg) Trydar Rhagot Dan Ddylanwad Yn angladd Gerallt Achub Pantycelyn Tyrd

Review :
Bu 2014 yn flwyddyn fawr i farddoniaeth Gymraeg. Arwydd o hynny yw’r cerddi rhagorol a enillodd y Gadair a’r Goron yn yr Eisteddfod Genedlaethol. Ac er na chyhoeddwyd ond rhyw hanner dwsin o gyfrolau o farddoniaeth yn ystod y flwyddyn, rhaid dweud eu bod o ansawdd uchel iawn. Credaf fod tri o’r beirdd hyn (Rhys Iorwerth, Guto Dafydd a Llŷr Gwyn Lewis) wedi cyhoeddi eu cyfrolau cyntaf, ac mae hynny yn argoeli'n dda iawn ar gyfer y dyfodol. Mae Guto Dafydd ymysg yr ychydig feirdd a gyhoeddodd gyfrol eleni nad yw’n byw yng Nghaerdydd. Rhaid bod y ffaith honno yn ei thro yn dweud rhywbeth wrthym am natur y gymdeithas Gymraeg ei hiaith heddiw.Yn wahanol i’r lleill fe arhosodd ef ym Mhen Llŷn: Ond yma yr ydw i, yn gwrthod gwawdio, yn rhy ddiog, wreiddllyd i symud, yn gobeithio gwneud goleuni yn y tir gwag, oer hwn. Nid fod y darlun o Ben Llŷn mor dywyll â hynny bob tro. Mewn cerdd arall cyfeirir at y fangre fel ‘lle addfwyn hardd’. Ond bregus yw’r cymunedau Cymreig a ddisgrifir ganddo. Un o’r ardaloedd hynny oedd Tryweryn ac fe ddywed y bardd yn drawiadol iawn am y lle: ‘Piclwyd yno ffordd o fyw’. Yn wir, mae’n bosib mai yn yr Eisteddfod Genedlaethol yn unig y cawn ni unrhyw beth sy’n ymdebygu i fywyd cyflawn trwy gyfrwng y Gymraeg ac yn nhoiledau’r Maes Carafanau yno byddwn yn ‘gollwng ein rhwystredigaeth a’n hofn i danc septig ...’ Yn ei gerdd deyrnged i John Davies, Bwlch-llan fe ddywed fod ‘hanes gwlad yn gyflawn yn ei ben’. Gellid dweud bod hynny yn wir am y bardd ei hun i raddau helaeth. Ymddengys ei fod wedi ei drwytho ei hun yn ein chwedloniaeth, ein barddoniaeth a’n hanes gan fod ei gerddi'n frith o gyfeiriadau sydd wedi eu codi o’n traddodiad llenyddol. Bregus yw ei obeithion am ddyfodol y Gymraeg a’r cymunedau hynny lle siaredir y Gymraeg, fel y gwelsom. Mae yna ambell fflach er hynny, fel y gwelwn o’r gerdd ‘Achub Pantycelyn’: Saif y muriau’n brawf nad yw darfod yn fiwrocrataidd o anorfod. Ychydig o’r gobaith yna sydd yn ei gerddi er hynny, a thrawiadol yw ei ddisgrifiad o’r genedl fel ‘ni sy’n chwysu ar yr allt ond yn ofni’r copa’ a ‘ni sy’n fflyrtio â rhyddid gan lyfu’n cadwyni’. Nid Cymru yn unig sy’n wynebu dyfodol ansicr. Yn y gerdd ‘Agos’, sy’n trafod y sefyllfa yng Ngogledd Iwerddon, dywedir: mae rhyfel mor agos â rasel ar arddwrn. Mae hogiau tracwisg yn dawnsio ar do’r bys-stop. Os mai’r dyfodol sy’n ansicr yng Nghymru a Gogledd Iwerddon, yna’r gorffennol sy’n bwrw ei gysgod dros yr Almaen. Dywedir i ddwy ran o dair o wragedd Berlin gael eu treisio gan filwyr Rwsiaidd ar ddiwedd yr Ail Ryfel Byd a dyna a geir yn y gerdd i’r hen wraig ar yr U-Bahn yn y ddinas honno: Clyw’r concrit yn tynhau. Gwinga: ai dyna sŵn byddinoedd yn cau am y ddinas, yn closio at ei chell i’w dal yn welw rhwng wal a gwn? Bardd ifanc, ymwybodol iawn o’i feidroldeb sydd yma. Trawiadol yw’r sylw mai ‘dim ond tenant ydw i yn y cnawd hwn’. Dewch i ni obeithio na fydd i lesgedd na henaint ei lethu am beth amser eto ac y bydd Guto Dafydd yn parhau i gyfoethogi ein llenyddiaeth am gryn amser. Mae’r gyfrol gyntaf hon o’i eiddo yn ernes fod dyfodol disglair iawn o’i flaen fel bardd.