Tocyn i'r Nefoedd

A satiric and penetrating novel about the religious hypocrisy of the officials of Soar chapel, Llanaber after their young minister receives national acclaim, and about the minister's questioning of his own faith in the face of a child's illness.

Review :
Llwyddodd Dafydd Llewelyn yn y nofel hon i daro ar thema unigryw sy’n rhoi rhwydd hynt i ddychymyg yr awdur yn ogystal â thanio dychymyg a diddordeb y darllenydd. Dewisodd edrych ar y sefyllfa o safbwynt ddigri-ddychanol. Mae’r digrifwch yn cynnwys elfennau amlwg o ffars sydd, gan amlaf, yn gwbl dderbyniol. Er ei bod yn dipyn o gamp cyfuno cymeriadau ‘eithafol’ fel Gresyn, Brenda Bic a Meri Daz â chymeriadau ‘normal’ (os mai dyna’r gair priodol) fel Llinos a Meinir, mae hynny’n gweithio’n rhyfeddol o dda. Rhys, y gweinidog, yw’r cymeriad canolog, y llipryn o wrtharwr sy’n beio pawb, yn cynnwys ei Dduw, am ei ddiffygion ei hun. Mae’n cael ei sodro’n daclus gan Llinos ei gariad ac yn fy arbed i rhag gorfod gwneud hynny! Mae’r dychan yn ddeifiol ar adegau. I mi’n bersonol, mae yna wastad dristwch yn ogystal â cholyn mewn dychan, sy’n fy atgoffa o’r gerdd ‘Celwydd’ gan Parry-Williams: ‘Tristach na holl ddinodedd dyn Yw chwerthin y cnawd am ei ben ei hun.’ Ac mae pob un o drigolion Llanaber yn ennyn fy mhiti i, am wahanol resymau. Rwy’n cyfaddef fod gen i synnwyr digrifwch digon od, ond mi ges i sawl pwl o chwerthin wrth ddarllen y nofel. Mae gan Dafydd Llewelyn ddawn i gyflwyno digrifwch geiriol yn ogystal â gweledol. Gellid dyfynnu’n helaeth, ond dyma un tamaid i aros pryd, yn disgrifio un o flaenoriaid brwd y capel: ‘Erbyn hyn, roedd Brenda Bic wedi cael ail wynt o rywle ac wedi dechrau ysgrifennu fel William Morgan ar LSD.’ A beth am hwn, lle mae dau Americanwr yn ymweld â Llanaber i olrhain eu hachau?: ‘You don’t happen to know of a family called Jones who used to live in the vicinity in the nineteenth century, do you?’ Daw’r ddawn hon i’r amlwg hefyd yn y rhannau sy’n ymwneud â’r cytundeb rhwng y blaenoriaid a’r gweinidog ac ymdrech druenus Rhys i gloriannu Llyfr y Flwyddyn: ‘Dwi wedi’u darllen nhw, a dwi’n meddwl eu bod nhw i gyd yn uffernol. Dim ond un sydd o unrhyw werth, a Sali Mali’n Mynd i’r Traeth ydi hwnnw.’ Er i mi gael fy mharatoi’n rhannol ar gyfer diweddglo’r nofel, ro’n i’n ei chael yn anodd derbyn y realiti creulon wedi’r digrifwch a fu ac yn teimlo fel pe bawn wedi cael fy ngwthio dros ymyl clogwyn. Rwy’n cymryd fod hyn yn gwbl fwriadol ac mai dyma benllanw’r dychan, ond mae’r dychan hwnnw a’r digrifwch-dwy-lefel yn ddigon effeithiol i allu hepgor y ddwy bennod olaf. Rydw i’n fodlon derbyn hefyd fod Catrin, oherwydd amgylchiadau, yn hŷn na’i hoed, ond mae'n amheus gen i a allai unrhyw blentyn saith oed lunio llythyr fel yr un ar dudalen 138. Mae’n fy atgoffa i o eiriau henaidd-ddoeth plant bach Trysorfa’r Plant ers talwm. Wedi dweud hynny, mae hon yn nofel gwerth ei darllen ac rwy’n edrych ymlaen at weld rhagor o waith Dafydd Llewelyn. Diolch hefyd am y teitl bachog a’r dyfyniad cofiadwy ar y dechrau.