Dyddiaduron Cymry 1: Dyddiadur Mimosa

An edited presentation of the diary of Seth Jones, April-July 1865 and March 1866 recording his impressions as he sails to Patagonia on the Mimosa, lands at Porth Madryn and sees the troubles faced by the first settlers, with explanatory footnotes and a Spanish translation of the text.

Review :
Adolygiad Cymraeg isod En el diario del Mimosa Joseph Seth Jones narra la historia de su viaje a bordo del buque Mimosa que llevó a los primeros pioneros galeses a la Patagonia. Seth sólo se quedó unos ocho meses en la Patagonia antes de alejarse de la colonia con la intención de regresar una vez que la situación de los pioneros se hubiera mejorado. Sin embargo, no regresó y en efecto es el diario de uno que no poseía la fuerza física ni mental para sobrevivir las circunstacias duras de la colonia. Sin embargo, el diario es una contribución interesante al estudio de la colonia galesa en Argentina precisamente porque es la historia de uno que fue vencido por las circunstancias que encuentró, al contrario de los cuentos heróicos de los pioneros que se quedaron en la colonia. Aunque contribuyó muy poco al éxito de la colonia, y a pesar de la impresión de una persona bastante débil que nos da su diario, nos dejó una depición a primera mano del viaje extraordinario a la Patagonia, en la que nos muestra las tensiones, los problemas y la tristeza, además de las nuevas experiencias que tuvieron los pioneros galeses. * * * Rydym fel Cymry yn hen gyfarwydd â chlywed am hanes arwrol yr arloeswyr a sefydlodd y Wladfa, ond anaml y clywn ni am y rhai hynny a aeth i’r Wladfa, ond a adawodd! Dyna fu hanes Joseph Seth Jones o Benanner yn Sir Ddinbych a oedd yn un o’r fintai gyntaf a aeth ar long y Mimosa i Batagonia yn 1865, ond a adawodd gwta wyth mis ar ôl cyrraedd. Nid oes syndod wrth gwrs, o ystyried caledi bywyd y gwladychwyr cyntaf ym Mhatagonia. Er bod y golygydd, Elvey MacDonald, o’r farn nad oes amheuaeth am ddiffuantrwydd Seth, a’i fod wedi cael ei ysgogi gan ddelfrydau gwladgarol a Christnogol, prin iawn yw’r dystiolaeth o hyn yn ei ddyddiadur. Ar un olwg, felly, gellir galw taith Seth yn fethiant gan iddo gefnu ar fywyd y Wladfa ond, ar y llaw arall, a bod yn deg ag o, efallai mai’r cyfan a’i denodd yno oedd yr un chwiw teithio ag sy’n taro cynifer o bobl y dyddiau hyn sy’n mynd ar antur i weld y byd, ac i gael profiadau newydd. Er gwaethaf yr ysbryd mentrus a’i harweiniodd at y Mimosa, ymddengys y cafodd Seth, fel y gwladfawyr eraill, amser caled ar fwrdd y llong gan ein bod yn cael clywed mwy am symptomau ei broblem stumog nag am fawr ddim arall. Wedi’r cyfan, dyddiadur personol oedd hwn, a go brin bod Seth druan wedi dychmygu y byddai pobl ganrif a hanner yn ddiweddarach yn darllen am gyflwr ei berfedd! Golygodd ei salwch na cheir cofnod o rai cyfnodau yn ei ddyddiadur, ac ar ben hynny chwythodd nifer o dudalennau eraill i’r môr. Er hynny, mae’n ddiddorol tynnu sylw at rai manylion megis yr anniddigrwydd ar fwrdd y llong wrth i eiddo fynd ar goll neu gael ei ddwyn, ac am y ffafriaeth a ddangosid tuag at rai aelodau o’r fintai, ac yn wir am rai ‘o’r rhai mwyaf respectable yn yfed gyda’r capten’; dywedir bod amryw ‘o honynt yn bur llawn y rhai nid ydynt ysgrifenedig yn y llyfr hwn’. Nid oes amheuaeth am gryfder ffydd Seth a’i ymrwymiad i achos dirwest wrth iddo gofnodi nifer o gyrddau gweddi ac oedfaon, a chynnwys sawl pregeth. Ceir manylion ysgafn hefyd am nifer o’r bechgyn ifanc yn ymdrochi yn y môr, yn gymysg a’r dwys, wrth iddo gofnodi marwolaethau nifer o’r plant ar fwrdd y llong, er nad oes cofnod o achosion y marwolaethau hyn. Cofnoda Seth safle’r llong yn ystod y fordaith ac mae’n dda cael ei argraffiadau ar ffurf lluniau yn ogystal â geiriau, gan orffen rhan gyntaf ei ddyddiadur gyda disgrifiad a llun o’r Bae Newydd. Ni chlywir llawer iawn mwy gan Seth am ei fywyd oni bai am gofnodi digwyddiadau un wythnos, saith mis a hanner ar ôl y glanio. Elvey MacDonald sy’n crynhoi gweddill manylion ei fywyd oddi cartref, wrth iddo adael y Wladfa dan gwmwl yng nghwmni gwladfawr arall oedd â deiseb yn ei feddiant yn gofyn am drosglwyddo’r Cymry oddi yno. Hwyrach y byddai wedi bod yn ddefnyddiol dyfynnu yn helaethach o lythyrau Seth at ei frodyr, fel bod y darllenydd yn cael ffurfio ei farn ei hun am ei resymeg dros adael y Wladfa yn y gobaith o allu dychwelyd pan fyddai’r sefyllfa wedi gwella yno, ond llwydda Elvey MacDonald i grynhoi symudiadau Seth gyda hanes cynnar y Wladfa yn y cefndir. Mae Dyddiadur Mimosa yn gyfrol ddiddorol, felly, gan ei fod yn rhoi golwg wahanol i’r arfer ar hanes sefydlu’r Wladfa. Nid cofnod arwrol o fywyd y gwladfawyr ar lun llyfrau Eluned Morgan mohono, ond yn hytrach gofnod am un a fethodd, un nad oedd yn ddigon cryf i ysgwyddo baich sefydlu’r Wladfa, a chreadur sy’n ymddangos ar brydiau fel math o wrtharwr. Fel y noda’r golygydd, eironi’r sefyllfa yw fod ei enw’n parhau i gael ei gysylltu â’r Wladfa tra bod enwau cynifer o’r rhai hynny a arhosodd yno wedi mynd tros gof. Er hynny, mae'r ffaith iddo ysgrifennu ei ddyddiadur yn ein galluogi ni heddiw i gael argraff o galedi bywydau’r gwladfawyr yn ystod eu mordaith i Batagonia, a chip ar y tensiynau a fodolai yn eu mysg, eu profiadau a’r rhyfeddodau a welsant ar eu taith. Mae’r golygydd hefyd yn llwyddiannus iawn yn crynhoi cefndir a barn aelodau o deulu Seth ac yn rhoi cyflwyniad i’r dadleuon oedd ynglŷn â sefydlu’r Wladfa. Addas iawn hefyd, yw’r ffaith fod y llyfr yn ddwyieithog, gan alluogi i bobl yn yr Ariannin a thu draw sy’n ymddiddori yn y Wladfa, gael cyfle i ddarllen yr hanes.