Cerddi Fan Hyn: Abertawe

A rich and diverse collection of a hundred poems written about the Swansea valley, its magical and harsh landscape, its close-knit communities and colourful characters, by poets of all generations, in both free and strict metre and in light and serious mode.

Review :
Mae’r gyfres hon, Cerddi Fan Hyn, a lansiwyd yn Nhyddewi fis Awst 2002, yn un i’w chroesawu. Hon ydy’r drydedd gyfrol yn y gyfres sy’n portreadu gwahanol ardaloedd drwy Gymru benbaladr. Mewn cant o gerddi canolbwyntir ar wahanol ardal ym mhob cyfrol. Eisoes portreadwyd Sir Benfro a Llŷn ac Eifionydd. Y tro hwn portreadir dinas Abertawe, ei chyffiniau a Chwm Tawe, ardal ddiwydiannol yr ymestynnir ei gorwelion diwylliannol ar ein cyfer. Cyfyng iawn fu ein gwybodaeth ohoni, ond gyda’r gyfrol hon mae’r rhod yn troi. Trueni mawr na chyhoeddwyd cyfrol i’r hen Sir Forgannwg yng nghyfres Barddoniaeth y Siroedd, cyfres a gyhoeddwyd gan Lyfrau’r Dryw, Llandybïe rhwng Tachwedd 1959 ac 1964. Mae’r gyfrol hon yn cyflwyno ardaloedd nodedig y fro, eu hanes a’u cymeriadau. Mae’r fro hon yn ffodus yn ei beirdd, echdoe, ddoe a heddiw. Ysgogwyd y beirdd i weithio cerddi i bron pob ardal yn y fro, rhai yn ardaloedd cyfareddol ac eraill yn ddifreintiedig. Cawn gip ar Benrhyn Gŵyr a Townhill yma, a Chraig Cefn Bach. Daw Pontardawe Gwenallt a Dafydd Rowlands i’r golwg. Dros y blynyddoedd, drwy lygaid Alan Llwyd, un o nifer o feirdd dŵad i’r ddinas, rydym wedi dod i adnabod Llangyfelach, Felindre a chyrion y ddinas. Mewn nifer o gerddi cyflwynir i ni hanes cyfoethog y fro. Mae pwysau diwydiant trwm y cwm ar ambell gerdd; does ond angen crybwyll Gwenallt. O ddarllen y cerddi mae gen i ddarlun cliriach o hanes diwydiannol glannau Tawe. Dangosir i ni bwysigrwydd Afon Tawe yn y dyddiau a fu, a’r M4 heddiw. Wrth gwrs, rhaid peidio ag anghofio carchar Abertawe a’i ddylanwad ar ein barddoniaeth. Drwy Waldo a Dafydd Rowlands cawn brofi effaith yr Ail Ryfel Byd ar yr ardal. Ie, i Abertawe mae’r Tangnefeddwyr yn perthyn! Ceir teyrngedau i amryw o bobl sydd â chysylltiad â’r ardal. Diolch i’r Prifardd Emyr Lewis am ei bedwar englyn diolch i Gwilym H. Williams, Craig Cefn Parc, llên-garwr sy’n gnawdoliad o ddiwylliant y Cwm ar ei orau. Cyfrol sy’n cyflwyno cerddi adnabyddus, tribannau, caneuon poblogaidd, cyfieithiadau ac aralleiriad o gerddi beirdd y gorffennol pell, e.e. Lewis Glyn Cothi. A fuasai’r gyfrol hon ar ei hennill gyda nodiadau bywgraffyddol? Buaswn i wedi hoffi cael gwybod mwy am D. G. Jones, John Rees Williams, Ben Jones, Philip Morgan a William Jenkins. Ond cyfrol ydy hon sy’n dangos mai dyn yw dyn Gymry penbaladr.