Cyfres Celf Cymru 2000: Cymru o Hud

An enchanting volume reflecting the rich historical heritage of Wales through an elegant weave of the verbal impressions, Gwynfor Evans, one of the most influential Welshmen of the 20th century, and the sensitive photography of Marian Delyth. 110 colour and 75 black-and-white photographs. An English version is available (0862436087). First published 2001.

Review :
Cyfrol ddeniadol yw hon, yn gymysgedd o luniau a sylwebaeth gryno sy’n llawn o hanes, chwedloniaeth a myfyrdod personol. Y mae’r cydweithio rhwng Dr Gwynfor Evans a Marian Delyth i’w weld yn eglur yn y cydasio rhwng llun a gair. Ni fwriadwyd creu cyfrol hanes oblegid, er bod cryn dipyn o wybodaeth ar gael ynddi ar rai agweddau arbennig ar gefndir ein cenedl, y mae’r cymhelliad yn fwy personol. Cynhwysir ynddi nifer dda o luniau dethol, rhai ohonynt nad oes iddynt gyd-destun hanesyddol o gwbl, ac eto adlewyrchir ynddynt gymeriad y tirwedd a fu’n rhan annatod o’r hanes hwnnw. Plethir â’i gilydd hud a rhamant byd natur, gogoniannau golygfeydd gwledig a safleoedd hanesyddol a chwedlonol sy’n rhan o’n hetifeddiaeth. Ceir yng nghynllun y gyfrol gyfuniad caboledig o fyfyrdod geiriol a llun, y ddwy elfen fel ei gilydd yn brofiad esthetig i’r meddwl a’r llygad. Darperir yn ofalus 48 o ganolfannau y rhoir sylwebaeth am bob un ohonynt ynghyd â chyflenwad da o luniau. Ymdrinnir â hwy mewn ffordd hynod bersonol a sylwir ar fanylion sy’n cyffwrdd â theimlad yr unigolyn. Ystyrir mannau ar draws Cymru, rhai ohonynt efallai heb fod mor adnabyddus i’r darllenydd. Y mae’r golygfeydd o lwydrew a min nos yn odidog o atgofus a iasol, megis machlud haul ar gastell Dinefwr, y lluniau o Ystrad Fflur yn yr eira, y golygfeydd dwys o Lanyferi, coedfeydd Rhydcymerau a rhamant yr olygfa dros lyn Tryweryn ym Meirion. Wrth drafod thema’r gyfrol, dywed Marian Delyth yn ei rhagarweiniad mai’r bwriad yw ‘cyflwyno casgliad o ddelweddau a hanesion fydd yn ein hannog i ailddarganfod y gwreiddiau sydd wedi ein creu fel cenedl’. Y mae sylwebaeth hynod bersonol a threiddgar Dr Gwynfor Evans, sydd wedi hen arfer â thraethu ar orffennol ein cenedl, yn gryno a theimladol; amlygir hynny, er enghraifft, yn angerdd ei sylwadau ar Gwm Tryweryn, dwyster ei ymdriniaeth ar eiriau olaf ym munudau olaf bywyd D. J. Williams yng nghapel Rhydcymerau, a sicrwydd ei ddisgrifiadau o gefndir hanes sawl mangre yng Nghymru megis Rhaglan ac abaty Cwm-hir, Traeth Maelgwn, Capel-y-ffin a Llanfihangel Abercywyn. Yn y gyfrol hon darperir gwledd ddarluniadol i bawb sy’n gwarchod buddiannau diwylliannol ein cenedl. Ceir ynddi ddyfnder afieithus y tynnwr lluniau profiadol a myfyrdod ystyriol y llenor yn cyd-wau â’i gilydd. Dylai fod yn anrheg werthfawr iawn i blant ein hysgolion Cymraeg o bob oed i’w dysgu sut i werthfawrogi prydferthwch eu gwlad a’i gorffennol ysblennydd, a byddai’n dda hefyd pe gellid ei chynhyrchu ar gyfer y di-Gymraeg. Llongyfarchiadau i’r ddau a fu’n cydweithio i lunio’r gyfrol, ac i’r Lolfa am eu gwaith gofalus yn ei chynhyrchu.